1) PASİF TAŞIMA

Pasif taşımada hiçbir şekilde ATP harcanmaz.  Moleküller çok yoğun oldukları yerden az yoğun oldukları yere doğru hareket ederler. Pasif taşıma canlı veya cansız hücrelerde görülebilir. Zaten pasif ifadesi enerji harcanmadığını ifade etmektedir. Pasif taşımanın ne olduğunu anladık sanırım geberik bir taşıma şeklidir zaten kendiliğinden gerçekleşir.

A) Difüzyon 

Moleküllerin çok yoğun olduğu ortamdan az yoğun olduğu ortama  yayılmasıdır. Difüzyon ortamdaki molekül yoğunluğu eşitlenene kadar devam eder. Örnek vermek gerekirse bir odada parfüm sıktığınızda koku hızla bütün odaya yayılır yani sıktığınız andaki ufak bölgede az miktarda vardı ve ortamın geri kalanında hiç yoktu çok yoğun olduğu yerden hiç olmadığı yere doğru yayılır (akar) Benzer mantıkla bir bardak suya biraz mürekkep damlattığımızda aşağıdaki şekilde göreceğiniz üzere mürekkep bardağın içine dağılır.

Kolaylaştırılmış Difüzyon: 

Taşıyıcı proteinlerin yardımıyla bazı maddeler çok daha hızlı ve kolay taşınır. Bu sırada ATP harcanmaz. Taşıyıcı proteinler maddeyi taşıyıp ayrılır ve tekrar kullanılır. Kolaylaştırılmış difüzyonda ATP harcanmadığını sakın sakın unutmayın ve karıştırmayın aktif taşıma değildir.

B) OSMOZ

Çözen maddenin (su gibi) yarı geçirgen bir zardan difüzyonuna OSMOZ denir. Normal difüzyondan farkı çözünenin değil çözenin difüzyona uğramasıdır.

C) DİYALİZ

Yarı geçirgen zardan çözünen maddelerin difüzyonudur.

OSMOTİK BASINÇ NEDİR?

Aralarında yarı geçirgen zar bulunan iki farklı ortamdan A ortamında  %70 oranında şeker çözünmüş olsun B ortamında ise % 20 şeker çözünmüş olsun.

A ortamında B ortamına karşı bir emme kuvveti oluşur. Buna OSMOTİK BASINÇ denir.

Osmotik basıncın yüksek olduğu yöne doğru su geçişi olur her iki tarafın osmotik basıncı eşitlenene kadar bu işlem devam eder.

FARKLI ORTAM YOĞUNLUKLARINDA ÇÖZELTİLERİN DURUMU

Osmoz olayı sonucunda hücreler şekil değiştirebilir. Bu değişimleri kavramak için çözeltinin ortam karşısındaki 3 farklı durumunu da bilmemiz gerekecektir.

1.Hipotonik Çözelti: Hipo az demektir dolayısıyla bu çözeltinin yoğunluğu hücre içi yoğunluktan azdır. Hücre su alarak şişer (Turgor).

2.İzotonik Çözelti: İzo eşit demektir dolayısıyla bu çözeltinin yoğunluğu hücre içi yoğunluğa eşittir.

Çözeltinin madde yoğunluğu hücrenin madde yoğunluğuna eşittir. Hücre ile arasında madde alışverişi olmaz.

3.Hipertonik Çözelti: Hiper çok demektir dolayısıyla bu çözeltinin yoğunluğu hücre içi yoğunluktan fazladır.

Yukarıda Geçen Kavramların Açıklamalarını Yapalım;

Plazmoliz: Hipertonik ortama konan hücrenin su kaybederek büzülmesidir.

Delazmoliz: Plazmolize uğrayan hücrenin hipotonik ortama bırakılarak su alıp eski haline dönmesidir.

Turgor: Hücrenin su alarak şişmesi sonucunda hücre çeperine yapılan basınçtır.

Hemoliz: Turgor basıncının çok artması durumunda hücre zarı parçalanır hücre ölür.

 2) AKTİF TAŞIMA

• Aktif taşımada ATP harcanır
• Moleküller az yoğun ortamdan çok yoğun ortama hareket eder
• Sadece canlı hücrelerde görülür.
• Aktif taşıma hücre zarından geçebilecek büyüklükteki moleküller için geçerlidir
• Sodyum-Postasyum pompası aktif taşımaya örnektir. Hücre içindeki yüksek Na+ iyonları dışarı atılırken dışarıdan K+ iyonları içeri alınır.

3) ENDOSİTOZ

• Endositoz olayı hücre zarından geçemeyecek kadar büyük maddelerin ATP harcanarak hücre içine alınmasıdır.
• Büyük moleküller hücre içine koful oluşturarak geçiş yaparlar
• Endostioz iki çeşittir. Fagositoz ve Pinositoz.
• Fagositoz: katı maddelerin endositozudur.
• Pinositoz: sıvı maddelerin endositozudur.

• Hormonların büyük bir kısmı pinositoz yoluyla cep yaparak hücre içine alınır.
• Proteinler ve diğer uzun zincirli maddeler yalancı ayaklarla fagositoz yoluyla alınır.

4) EKZOSİTOZ

• Hücre zarından geçemeyecek kadar büyük maddelerin dışarı atılmasıdır.
• Atılacak madde koful içinde hücre zarına yaklaşır ve hücre zarıyla birleşir madde dışarı atılmış olur.
• Bu şekilde atık maddeler atılabileceği gibi özel salgılar da hücre dışına bırakılabilir.

alıntıdır